کلاژن نامی است که همگی ما در مورد آن زیاد شنیده‌ایم، به ویژه درمباحث مربوط به حفظ سلامت پوست! اما بهتر است بدانید این ماده نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دیگر ارگانهای بدن نیز دارد.
در این مقاله قصد داریم به معرفی کلاژن و اثرات آن بر سلامت بدن بپردازیم.
کلاژن چیست ؟
کلاژن از یک واژه یونانی به معنای چسب گرفته شده و فراوان‌ترین پروتئین در بدن انسان محسوب می شود. این پروتئین نقش های مهمی از جمله فراهم کردن ساختار پوست انسان و کمک به لخته شدن خون را بر عهده دارد . حدود یک سوم از ترکیب پروتئینی موجود در بدن انسان را تشکیل می دهد. کلاژن یکی از بلوک های اصلی سازنده استخوان ها، پوست، عضلات، تاندون ها و رباط ها محسوب می شود و درواقع نقش اصلی چسب بین خیلی از بافت ها را دارد .
مولکول‌های کلاژن از سه زنجیره پروتئینی و تعداد بسیار زیادی آمینواسید ساخته شده که به دور هم پیچیده‌اند. بنابراین استحکام و سختی آن در درجه‌ی اول به خاطر ساختار خاصش است. این پروتئین بطور طبیعی در بدن ما و در تمام بافت‌های بدن به مقادیر متفاوت وجود دارد.
مولکول اسیدهیالورونیک یکی از مواد زمینه‌ای فضای بین سلولی است که از پراکنده شدن کلاژن جلوگیری کرده و رشته‌های این پروتئین را در کنار هم نگه می‌دارد. به همین دلیل بسیاری از لابراتوارهای محصولات پوست و مو، هردوی آنها را در محصول خود به‌کار می‌برند.
تا زمانی که سلولهای بدن جوان هستند، میزان بالایی از این پروتئین را دائما تولید می‌کنند. اما همین‌طور که سن شخص بالا می‌رود، میزان تولید بسیاری از مواد در بدن از جمله کلاژن و اسید هیالورونیک به تدریج کم‌تر و کم‌تر می‌شود. بهطوری که اگر از این مساله غافل شده و کمبود آن در بدن را جبران نکنیم، به مرور پوست، ناخن، دندان، غضروف‌ها و بسیاری از بافت‌های حیاتی بدن استحکام و قدرتشان را از دست داده و گرفتار ضعف و پیری می‌شوند. دلیل عمده‌ی چین و چروک پوست و درد در ناحیه مفاصل و استخوان‌ها هم به همین موضوع برمی‌گردد .
نقش کلاژن در بدن
حداقل 16 نوع کلاژن وجود دارد که در اینجا به 4 نوع اصلی آن اشاره شده است :
نوع اول: این نوع 90٪ کلاژن بدن شما را تشکیل می دهد و از الیاف متراکم بسته بندی شده ساخته شده است که این ساختار را به پوست ، استخوان ها ، تاندون ها ، غضروف های فیبری ، بافت هم بند و دندان ها می دهد.
نوع دوم: که در غضروف شفاف دیده می‌شود به شکل فیبریل است و فیبر تشکیل نمی‌شود.
نوع سوم: این نوع از ساختار عضلات بدن ، از اندام ها و شریان ها پشتیبانی می کند.
نوع چهارم: این نوع به تصفیه کمک می کند و در لایه هایی از پوست شما یافت می شود.
عوامل کاهش کلاژن در بدن
بدن انسان به صورت طبیعی کلاژن می سازد. اما با بالا رفتن سن و برخی عواملی محیطی تولید این پروتئین کاهش پیدا می کند و باعث چین و چروک و افتادگی پوست و نهایتا بروز پیری می شود. عواملی مانند مصرف زیاد قند، مصرف دخانیات و قرار گرفتن در معرض نور خورشید ، استرس، آلودگی هوا، مصرف بیش از حد کافئین رژیم غذایی نامناسب باعث تشدید کاهش تولید آن می شود. وقتی سطح کلاژن بدن مناسب باشد، سلولهای حاوی کلاژن ظاهری قوی و جوان به خود می گیرند.
چطور کلاژن مورد نیاز پوست و مو را تامین کنیم؟
کمبود این پروتئین مساله‌ای شایع در سنین میانسالی و بالاتر است که خوشبختانه به شیوه‌های مختلفی می‌توان آن را جبران کرد. بدیهی است که اگر چند راهکار افزایش کلاژن در کنار هم انجام شود، نتیجه‌ی قابل انتظار که افزایش استحکام و جوانی پوست و مو است، زودتر و بهتر حاصل می‌شود. در زیر به برخی از مهم‌ترین و مطمئن‌ترین راه‌های دریافت این پروتئین اشاره می‌کنیم.
1- دریافت کلاژن از طریق مواد خوراکی
این یکی از بهترین راه‌هاست که درکنار محصولات مراقبت از پوست و مو توصیه می‌شود. چند نمونه از خوردنی‌هایی که به بالارفتن میزان تولید این ماده در بدن کمک می‌کنند، را معرفی می‌کنیم:
- خوراکی‌های غنی از ویتامین سی و آ
در ساخت پروکلاژن، دو آمینواسید پرولین و گلایسین به کمک ویتامین سی به هم متصل می‌شوند. بنابراین ویتامین C یک عامل کمکی برای تولید آن محسوب می‌شود. این ویتامین را با مصرف انواع مرکبات و سبزیجات به خصوص پرتقال، نارنگی، لیموترش، گریپ فروت، کیوی، فلفل، تمشک و… می‌توان بدست آورد.
ویتامین C علاوه‌بر تاثیر در افزایش تولید کلاژن، با خواص آنتی اکسیدانی که دارد از فعالیت مخرب رادیکال‌های آزاد که باعث پیری و آسیب دیدگی سلولهای پوست می‌شوند نیز جلوگیری می‌کند. ویتامین A هم که در گوشت و میوه‌های مختلف وجود دارد، برای سنتز این پروتئین مفید است.
- خوراکی‌های غنی از آمینواسید و پروتئین
کلاژن یک پروتئین است و دریافت مقدار کافی اسید آمینه در رژیم غذایی روزانه می‌تواند سنتز آن را تقویت کند. حدود ۱۹ آمینو اسید مختلف هر مولکول از این پروتئین را تشکیل می‌دهند که مهم‌ترین آنها پرولین، آرژینین، گلایسین و گلوتامین هستند. اغلب آمینواسیدها را می‌توان با خوردن انواع گوشت قرمز، سفید (مرغ و ماهی)، غذاهای دریایی و حبوبات دریافت کرد.
اما برخی آمینواسیدها مانند پرولین و گلایسین در گوشت حیوانات فراوان نیستند. پس برای تامین آنها باید از سفیده تخم مرغ، جوانه گندم، لبنیات، قارچ، ژلاتین، کلم و مارچوبه استفاده کرد.
- خوراکی‌های حاوی آنتوسیانین
اگر می‌خواهید بدانید که نقش آنتوسیانین‌ها در سنتز کلاژن چیست ، باید بگوییم این مواد آنتی اکسیدان‌های مفیدی برای محافظت از این پروتئین هستند. آنتوسیانین‌ها در میوه‌هایی مانند زغال اخته، تمشک، گیلاس و توت سیاه یافت می‌شوند. پس با مصرف این مواد می‌توان از آسیب دیدن سلولهای بدن یا پروتئین‌ها بر اثر فعالیت رادیکال‌های آزاد جلوگیری کرد.
- خوراکی‌های حاوی مس
عنصر مس از طریق فعال کردن آنزیم سازنده کلاژن، باعث تولید بیشتر این پروتئین در سلولهای بدن می‌شود. مصرف مواد غذایی مثل عدس، بادام هندی، پودر کاکائو و دانه کنجد می‌تواند مس مورد نیاز سلول‌ها را تامین کند.
۲- دریافت کلاژن از طریق مکمل‌ها
امروزه بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند در کنار اصلاح رژیم غذایی و خوردن خوراکی‌های کلاژن‌دار یا کلاژن‌ساز، از مکمل‌ها استفاده کنند. مکمل‌ها به‌خصوص در بین افرادی که با اضافه وزن درگیر هستند و نمی‌توانند آزادانه مقدار کافی از مواد غذایی را در رژیم روزانه خود قرار دهند، طرفداران بیشتری دارد. همین‌طور در زندگی پرمشغله‌ی امروزی برخی روزها وقت کافی برای خوردن خوراکی‌های متعدد وجود ندارد و مکمل‌ها در چنین شرایطی جایگزین خوبی به نظر می‌رسند.
علاوه‌بر این‌ها، مکمل‌ها دوز کافی و مشخصی از این پروتئین را (منطبق با مقدار مورد نیاز بدن) تامین می‌کنند. به همین دلیل مکمل قرص، کپسول یا پودری می‌تواند کمبودهای ناخواسته در رژیم غذایی را به درستی جبران کند. این مواد در کنار اثر مثبت در تقویت و جوانسازی پوست و مو، به تسکین درد مفاصل و بهبود سلامت روده‌ها هم کمک می‌کند.
۳- جذب از طریق محصولات پوست و مو
با پیشرفت علم و آزمایشات مختلف، سازندگان محصولات مراقبتی و درمانی پوست و مو متوجه شدند که پپتیدهای ناشی از هیدرولیز کلاژن از طریق پوست قابل جذب هستند. به همین دلیل از پپتیدهای آن در ساخت کرم، لوسیون، سرم، آمپول، شامپو، نرم کننده، ماسک مو و بسیاری از محصولات دیگر استفاده کردند. این پپتیدها اندازه‌ی کوچکتری نسبت به خود مولکول کلاژن دارند، پس می‌توانند به پوست نفوذ کرده و در ساختار پوست دوباره این پروتئین ساختاری را بسازند.
۴- روش‌های کلینیک‌های پوست برای افزایش کلاژن
به غیر از مواردی که بالاتر گفته شد، چندین راه دیگر برای افزایش کلاژن وجود دارد که توسط کلینیک‌های تخصصی پوست و مو انجام می‌شود. تزریق، LED تراپی با نور قرمز و مادون قرمز، استفاده از دستگاه میکرودرم ابریژن؛ میکرونیدلینگ یا هایفو از جمله روش‌های متداول کلینیکی برای بالابردن سطح این پروتئن در پوست هستند.
